Zoals ik eerder schreef gebruikt Wikiwijs een soort 4 stappen plan om lesmateriaal te ontwikkelen:
- element (plaatje, tekst, etc.)
- serie elementen
- les
- serie lessen
Of de in de Handreiking Kwaliteit digitaal lesmateriaal (van Kennisnet) beschreven 4 niveau’s binnen (digitaal) lesmateriaal:
- niveau 1: fragmenten (foto, stukje tekst, .. zonder relatie’s)
- niveau 2: informatieobject of toets (fragmenten in samenhang)
- niveau 3: leereenheid (objecten in samenhang)
- niveau 4: module of cursus
Maar voor er gestart wordt is er behoefte aan een leerlijn. Vaak zal een leerlijn formeel niet gemaakt worden maar dan is er in iedere geval in het hoofd van de maker een opbouw bedacht waaraan het lesmateriaal moet voldoen.
Wikiwijs gebruikt de definitie van een leerlijn zoals die ook door SLO gebruikt wordt:
Een leerlijn is een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden naar een einddoel.
En met een vak waarbij er eindexamen beschrijvingen zijn zal het einddoel veelal het examen zijn. Wikiwijs geeft aan dat er soms verschillende leerlijnen zijn:
Uit het voorgaande volgt ook dat er voor één vakgebied in een sector meerdere leerlijnen kunnen bestaan. Vooral de filosofie en de didactiek achter een leerlijn kunnen voor varianten in leerlijnen zorgen. Dit wordt het beste geïllustreerd door de diversiteit aan commerciële methoden. In feite zijn dat vertalingen en interpretaties van de kerndoelen en eindtermen naar een concreet lesproduct. Voor een vakgebied bestaan aldus verschillende methoden.
Eigenlijk geeft Wikiwijs aan dat er voor elke docent op elke school met zijn of haar eigen leerlingen een eigen leerlijn kan ontstaan. Iedereen geeft de lessen zoals ze het best passen.
Wikiwijs gaat hier voorbij aan het feit dat er veelal verschillende leerlijnen tegelijkertijd een rol spelen. Bijvoorbeeld:
- leerlijn Natuurkunde
- leerlijn onderzoeksvaardigheden (vak overstijgend)
- leerlijn rekenen (deels vak overstijgend deels wiskunde)
- leerlijn taalontwikkeling (vak overstijgend)
- leerlijn ICT (vak overstijgend)
- leerlijn sociaal- en emotionele ontwikkeling (vakoverstijgend, bv wanneer leert een leerling samenwerken)
En daarmee wordt het lastig om te spreken van “één leerlijn” die gebruikt wordt. En met meerdere leerlijnen is er direct sprake van een onwerkbare situatie. Bij het ontwikkelen van les materiaal wordt daarom vaak toch maar 1 leerlijn gebruikt en worden andere leerlijnen later naast de gebruikte leerlijn gelegd om te kijken of er nog wat moet worden aangepast.
Toch levert dit vaak lastige conflicten op. Als in de wiskunde leerlijn een vaardigheid pas aan bod komt in leerjaar 3 (en dat vanuit het vak daar ook het best op zijn plaats is) dan kan een docent die vaardigheid niet al in de tweede gebruiken bij een ander vak. Tenzij er tijd en ruimte ingebouwd wordt om de vaardigheid alvast aan te leren.
Op de Wikiwijs bladzijde “leerlijnen” (die overigens moeilijk te vinden is omdat hij verstopt zit in een subdomein content.wikiwijs.nl die geen zelfstandige startpagina heeft) wordt een rapport aangehaald van Allard Strijker (SLO) “Leerlijnen en vocabulaires in de praktijk” (pdf) waarin beschreven staat hoe een leerlijn tot stand komt met een opsomming van de elementen voor een beredeneerde opbouw en de kernvragen die je dan moet stellen.
Element beredeneerde opbouw: Kernvraag
- Visie: Waartoe leren zij?
- Doelen: Waarheen leren zij?
- Inhoud: Wat leren zij?
- Leeractiviteiten: Hoe leren zij?
- Rol leraar: Hoe is rol van leraar bij hun leren?
- Materialen en bronnen: Waarmee leren zij?
- Groeperingsvorm: Met wie leren zij?
- Locatie: Waar leren zij?
- Tijd: Wanneer leren zij?
- Toetsing: Hoe wordt hun leren getoetst?
Voor met het maken van lesmateriaal begonnen wordt moet een bruikbare leerlijn beschikbaar zijn. In ieder geval in het hoofd van de maker, maar liever afgestemd met de mensen waarmee gewerkt wordt, zodat de leerlijn ook door anderen gebruikt kan worden.
Zoeken in Wikiwijs naar “leerlijnen” geeft enkele hits. De hits met Wikiwijs repository geven veelal arrangementen aan die zijn opgeslagen in Wikiwijs. Bijvoorbeeld de leerlijn Nederlands 1 HV of de leerlijn Engels 1e en 2e klas. Deze leerlijnen zijn opgebouwd als een “normaal” arrangement en is vooral een opsomming van links naar lesmateriaal elders. De leerlijn lijkt hiermee vooral bedoeld voor de docent en voor de leerling moet een andere start bladzijde gevonden worden.
Als een leerlijn de basis is van je lessen dan lijkt het onlogisch om de leerlijn zo los te koppelen van de lessen.
In een volgend bericht zal ik eens kijken naar stap 1 van het stappenplan en wat Wikiwijs doet om mij hierbij te helpen:
- element (plaatje, tekst, etc.)
- niveau 1: fragmenten (foto, stukje tekst, .. zonder relatie’s)
Bernard Blogt 