In het vorige bericht gaf ik aan dat ik geen geschikte publicaties kon vinden om leerlingen duidelijk te maken waarom een systematische manier om vraagstukken op te lossen handig is. Hierbij een aangepaste versie van een Systematische Probleem Aanpak (SPA) als boekje (A5) voor leerlingen met een SPA-kaart (op één A4).
De leerlingen ervaren in de bovenbouw meer problemen bij het oplossen van vraagstukken dan in de onderbouw. Volgens mij komt dat vooral omdat er steeds meer denkstappen gemaakt moeten worden. Om denkstappen goed te kunnen maken moet de leerling veel weten (theorie) en ook een zekere mate van inzicht hebben in de materie. Een systematische probleemaanpak helpt de leerling om blokkades eerder zichtbaar te maken. De leerling kan dan beter aangeven waar zijn/haar probleem precies zit.
Deze Systematische Probleem Aanpak (SPA) gaat uit van 5 fasen:
De namen van de verschillende fasen wijkt af van de SLO-methode (en de meeste andere methoden). Er is gekozen voor 5 fasen om leerlingen duidelijk te laten ervaren waar de problemen zitten. Meer fasen kan ook maar die onthoudt de leerling waarschijnlijk niet goed.
Er is gekozen voor benamingen die een leerling aanzet tot actie. Dus “Lezen” (i.p.v. “Voorbereiding”), “Verwoorden” (i.p.v. “Analyse”), “Aanpak” (i.p.v. “Plan”), “Uitvoeren” (i.p.v. “Antwoord”) en “Controleren” (i.p.v. “Controle”). In het boekje worden de belangrijkste kenmerken van elke fase genoemd. Er is nog wel wat meer over te vertellen maar er is voor gekozen om het boekje te beperken tot 16 bladzijden (A5).
Volgens Schoenfeld (1992) springen ervaren leerlingen tussen de verschillende fasen heen en weer.
Voor docenten zijn ook een korte handleiding, een presentatie en oefenopgaven voor het vak Natuurkunde beschikbaar. De bronbestanden (met cc by licentie) kunnen hieronder ook worden opgehaald.
Downloads
SPA-boekje voor leerlingen (pdf)
SPA-kaart voor leerlingen (pdf)
SPA-docent overwegingen voor docenten (pdf)
SPA-opgaven blad met Natuurkunde opgaven om te oefenen na de presentatie (pdf)
SPA-bronbestanden (doc, key, ppt, pptx)
Literatuur
Schoenfeld (1992). Learning to think mathematically: problem solving, metacognition, and sense making in mathematics. Handbook for Research on Mathematics Teaching and Learning, New York, Macmillan. (online te vinden)
Bernard Blogt 
Pingback: Leren leren, in de klas (4, het slot) | Bernard Blogt
In de Leerlingenhandleiding van Systematische Natuurkunde editie 1998 heb ik een 7-stappen-plan ingevoerd dat deels op de SPA-methode berustte. In de Leerlingenhandleiding staan ook zelftoetsen met een complete uitwerking waarin naar het 7-stappen-plan wordt verwezen, als illustratie dus. Ook in enkele Intermezzo’s wordt ernaar verwezen.
Ik zag dat het boekje bij Bol.com nog te krijgen is. Op mijn webstek zeg ik er ook nog iets van.
Beste KrisKras, Ik ben erg benieuwd naar de reacties. Is het bruikbaar, kan het anders, kan het beter, kan het nog beter gecombineerd worden met andere vakken, . . . Ik hoor het graag!
Dit ziet er prima uit! Ik drop dit aanstaande dinsdag in onze natuurkundesectie.