Fragmenten (door Wikiwijs elementen genoemd) zijn de basis van elk lesmateriaal. Een foto, een tekst, … zonder onderlinge relatie. Deze fragmenten worden later samengevoegd tot (informatie)objecten. Bijvoorbeeld een uitleg, een opgave, een voorbeeld, …
Fragmenten bestaan eigenlijk uit drie groepen:
- tekst
- media (foto, video, ..)
- bestanden (tekst, spreadsheet, …)
Bij een Wikiwijs arrangement zijn de volgende fragmenten gedefinieerd die je kan kiezen uit een menu.
Deze elementen/fragmenten zijn op zich duidelijk. Een arrangement begint met een kop eventueel een subkop (beide worden ook gebruikt in het menu) en dan een stukje tekst.
De media zijn verdeeld in afbeeldingen, geluid en video.
Tot slot is er een bestand die als download wordt aangeboden (icoon met een link naar het bestand).
Blijft over de bestanden & links keuze waarmee links gemaakt kunnen worden naar externe websites of naar bestanden die bij Wikiwijs zijn opgeslagen.
Bij het maken van een arrangement mag je vrij doen wat je wil, maar bij het publiceren moet je voldoen aan de eisen van Wikiwijs, waaronder:
MAKER garandeert Wikiwijs uitdrukkelijk, dat:
- DE CONTENT (exclusief verwijzingen naar externe hyperlinks) een origineel werk van MAKER is;
- MAKER bevoegd is om deze overeenkomst te sluiten en eventuele auteursrechtelijke aanspraken door derden op delen van DE CONTENT vooraf met rechthebbenden geregeld heeft;
- DE CONTENT, noch delen ervan, inbreuk doet op auteursrechten of andere rechten van derden;
- DE CONTENT geen beledigende, lasterlijke, pornografische of obscene inhoud bevat;
- DE CONTENT geen virus, fouten(bugs) of andere zaken bevat, die hardware of software of de gegevens van derden nadelig beïnvloeden, vernietigen of vervalsen.
Naast de voorwaarde dat:
Tenzij anders vermeld wordt het materiaal op deze website beschikbaar gesteld onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Licentie.
En daar gaat het volgens mij al snel mis. Gebruikers (MAKERs) hebben vaak niet goed zicht op alle perikelen rond auteursrecht en copyright. Daarnaast weten ze vaak niet hoe een juiste bronvermelding er uit moet zien bij een bepaalde licentie.
Zelf merk ik dat tekst maken vaak nog wel lukt. Het lesmateriaal zit al in je hoofd en moet er alleen nog uitkomen. Maar lesmateriaal is leuker, handiger, aantrekkelijker, … met wat plaatjes, een video, een geluidsfragment.
De media fragmenten/elementen kan en mag je van Wikiwijs alleen uploaden vanaf je eigen computer. Je kan een Alt tekst toevoegen maar die komt over het plaatje heen. Er is niet aan te geven dat het plaatje een link is naar elders. Er is geen ruimte om een bron op te geven.
Een media bestand toevoegen aan een online applicatie vraagt veel aandacht. Kan en mag je de afbeelding eigenlijk wel gebruiken en hoe moeten de makers vermeld worden als bron.
Wikipedia (.org) heeft hiervoor een aparte (online) afdeling: commons.wikimedia.org. Mediabestanden die in de Wikipedia gebruikt worden staan centraal opgeslagen. Op dit moment zijn er meer dan 10 miljoen vrij te gebruiken media bestanden die gebruikt worden in de Wikipedia’s in de verschillende talen, maar ook elders op het net. Bij elk media bestand staat aangegeven waar het bestand binnen de Wikipedia gebruikt wordt.
The Wikimedia Foundation owns almost none of the content on Wikimedia sites — it is owned by the individual creators. However, almost all may be freely reused without individual permission according to the terms of the particular license under which it was contributed to the project, but some licenses may require that the original creator be attributed. You do not need to obtain a specific statement of permission from the licensor (unless you wish to use the work under different terms than the license stated).
Voor lesmateriaal is het niet nodig om zo streng te zijn als de Wikipedia/Wikimedia Foundation. En Wikiwijs eist ook niet dat materiaal vrij gebruikt mag worden. Wel moet de MAKER aangeven dat het materiaal gebruikt mag worden op die plaats. Zonder dat Wikiwijs een plaats aangeeft waar de MAKER kan aangeven waarom het materiaal gebruikt mag worden.
Hoe kan en mag je media opnemen in een online applicatie? Voor het onderwijs zijn aparte afspraken en vergoedingen afgesproken voor het gebruik van materiaal waar copyright op rust (zie http://www.auteursrechtenonderwijs.nl/). Maar voor online gebruik gelden die veelal niet (omdat de verspreiding veel verder gaat dan de onderwijsinstelling). Dus moet je goed weten wat je doet.
Stel ik vind een mooi plaatje over een elektromagneet:
Mag dit plaatje hier dan zomaar staan? Op de bladzijde waar ik het plaatje gevonden heb staat aangegeven dat er een Creative Commons licentie op zit (cc by). En dat betekent dat ik het plaatje mag gebruiken als ik de maker als bron noem. De foto zoals die hier boven staat mag dus niet gebruikt worden!
Foto by la riviere (cc by)
Bron: http://www.flickr.com/photos/la_riviere/3254592301
Dat ziet er al beter uit: de maker van de foto is genoemd en de plaats waar de foto staat is als bron opgenomen. Deze bronvermelding kan ook aan het einde van een bladzijde of hoofdstuk komen te staan. De foto zelf is ook een link naar de originele foto (maar dat is niet echt noodzakelijk).
Zo is de maker van de foto blij en ik als gebruiker ook. Maar toch zit er nog iets ongewis in het geheel. Ik kan nu wel zeggen dat het klopt, maar als de foto morgen verdwenen is, of een andere licentie gekregen heeft, dat kan ik dat niet meer aantonen. Daarom is het goed om een schermafdruk te maken (kan ook digitaal als plaatje of pdf) van de bladzijde die genoemd is waar de licentie op staat. In dit geval staat die op de bladzijde van de foto, soms echter staat de foto op een andere bladzijde dan de copyright/licentie voorwaarden en dan moet van beide een afdruk gemaakt worden.
En om nog zekerder te kunnen zijn dat het allemaal klopt kan er ook nog een “webcitaat” gemaakt worden via bijvoorbeeld www.timeMarker.org met een html screenshot bijlage en een datum van de screenshot:
Description: URI timestamp
Service: http://timeMarker.org/
Timestamp: Tue, 24 May 2011 21:42:40 GMT
URI: http://www.flickr.com/photos/la_riviere/3254592301
Meestal gebruik ik Webcitation maar die heeft op dit moment problemen met het vastleggen van de Flickr bladzijden. Uiteindelijk is er dus een foto gevonden die gebruikt mag worden, is de bronvermelding correct en is er ook “bewijs” verzameld voor de toekomst. Pfff. Wat een klus.
Een ander soort fragmenten is video. Wikwijs ondersteunt Teleblik en YouTube maar daarbij is vaak moeilijk vast te stellen of het materiaal gebruikt mag worden. Als link kan en mag het altijd, maar ingesloten in een arrangement is het wat rechten betreft vaak onduidelijk.
De derde groep fragmenten is bestanden. Naar mijn mening moeten bestanden zoveel mogelijk vermeden worden. De inhoud van een bestand kan veelal gewoon in een arrangement geplaatst worden. Het maken van een arrangement dat bestaat uit veel bestanden die gedownload kunnen worden helpt de gebruiker niet. Een bestand moet worden opgehaald, er moet een passend programma geopend worden en dan is te zien of de informatie te gebruiken is. Een enkel bestand (een opdracht in Excel die leerlingen moeten uitvoeren, een presentatie, ..) kan natuurlijk nuttig zijn maar verder is de gebruiker het meest gebaat bij informatie die direct in de browser te zien is zonder hulpprogramma’s.
Als Wikiwijs inderdaad wil zorg dragen voor lesmateriaal dan zal zij de gebruikers (makers) ook moeten helpen bij het gebruiken van media. In mijn ogen moet er een soort commons.wikiwijs.nl komen met alle media bestanden, netjes voorzien van de juiste bronvermelding (naar keuze van de maker bij de media of in een stukje “Bronvermelding”) en voorzien van “bewijs” dat deze media ook gebruikt kan worden.
De fragmenten/elementen zoals ze hierboven genoemd worden zouden niet langer gebruik moeten maken van media die vanaf de computer moet worden verzonden, maar moeten kiezen uit bestaande media in de commons.wikiwijs.nl. En heb je een eigen plaatje dat je wilt gebruiken dan zal het plaatje eerst naar de commons gebracht moeten worden en is vanaf dat moment ook voor andere gebruikers beschikbaar.
Als Wikiwijs mij echt wil helpen dan is een goed gevulde database met media bestanden gemetadateerd naar inhoud en gebruik, voorzien van objecten waar de media gebruikt wordt een mooi begin. En, als dat nog even op zich laat wachten, dan graag een plaats bij elk fragment waar de juiste licentie kan worden ingegeven, de juiste bronvermelding en de originele plaats waar het bestand gevonden is.
Bernard Blogt 