De website OpenMiddle.com is een meer wiskundige website die opgaven heeft die net even anders zijn. Dus geen werkbladen met opgaven vol gegevens en dan een antwoord uitrekenen, of uitzoeken welke gegevens nodig zijn om een antwoord te krijgen, maar meer een soort van open vragen. Het idee is dat leerlingen dan even niet “het trucje” toepassen maar iets langer nadenken over wat er precies gebeurt. Ik vraag me af of zoiets ook bij Natuurkunde gebruikt kan worden.
Hierbij 3 voorbeelden van de wet van Ohm die als doel hebben dat leerlingen nadenken over hoe ze “de grootste” of “de kleinste” kunnen maken. Het lijkt een beetje een puzzeltje die vooral in de nabespreking zijn nut heeft denk ik als leerlingen uitleggen welke strategie ze precies gebruikt hebben.
Leerlingen zouden gaan hier op zoek naar het kleinste getal voor de weerstand. Als het goed is zien ze dat de spanning dan klein en de stroom groot moet zijn.
Hier gaan de leerlingen op zoek naar het grootste getal voor de weerstand. Dus de grootste spanning in combinatie met de kleinste stroom.
Zien de leerlingen dat de waarden van de stroom en de weerstand ook omgedraaid kunnen worden? Komen leerlingen hier ook met verschillende oplossingen?
OpenMiddle vragen zijn geen vervanging voor de “normale” opgaven, maar het is denk ik goed om elke week één of twee van dit soort opgaven in een (onderbouw) klas te laten maken en te bespreken.
Eén van de punten die Dan Meyer aanstipt in zijn NCTM16 presentatie gaat over het creëren van onenigheid tussen leerlingen. Hij laat leerlingen schattingen maken en dan ontstaat er een gevecht gesprek (op 24:04). De leerlingen gaan elkaar overtuigen van hun gelijk.
Mijn hoop is dan altijd dat leerlingen elkaar gaan uitleggen WAAROM hun antwoord het goede moet zijn. Maar vaak komt die dialoog niet goed op gang. De meester MOET het antwoord geven wat dan helaas niet gebeurt. Als je een mening hebt dan moet je die kunnen uitleggen om samen te kijken welke gedachten hier achter zitten. Blijft die discussie uit dan zal (in bovenstaand voorbeeld) “zowel A als C goed moeten zijn. Natuurkunde is immers een democratisch vak”. Leerlingen kunnen hier maar moeilijk mee omgaan. En komen er, op dat moment, dan ook niet achter dat B misschien toch wel het beste antwoord is.
Het boekje bevat 100 meerkeuzevragen over concepten in het natuurkunde onderwijs. Voor leerlingen zijn conceptvragen een goede oefening. Het gaat dan niet zozeer om het rekenen (de berekeningen kunnen meestal wel uit het hoofd gedaan worden) maar vooral om het inzicht. Mazur (“From questions to concepts”) gebruikt dit soort vragen ook in zijn les. Mazur merkte dat leerlingen wel een voldoende halen voor een tentamen maar dat de onderliggende concepten toch niet goed begrepen worden. Hij is begonnen om de lessen om te buigen en vragen leidend te laten zij in de les. Conceptvragen zijn hier uitermate geschikt voor. Laat leerlingen eerst zelf (in stilte) een antwoord formuleren. Verzamel de mogelijke antwoorden en laat leerlingen vervolgens samen in gesprek gaan om uit te zoeken welk antwoord echt goed is. Volgens Mazur is het vooral zoeken naar begrip:
You can forget facts, but you cannot forget understanding.
Op dit moment gebruik ik de conceptvragen om te kijken of de leerlingen een begrip voldoende kunnen doorzien. Op het digibord verschijnt een vraag met 4 antwoorden. Leerlingen bekijken die in stilte en kunnen op hun mobiele telefoon een antwoord kiezen. Niet alle leerlingen hebben een geschikte telefoon maar voor het gesprek erna is dat niet zo belangrijk. Als meer dan de helft van de leerlingen kunnen kiezen is er voldoende variatie in de antwoorden. Als de antwoorden op het bord verschijnen begint het gesprek. Meestal doe ik 2 of 3 vragen na elkaar omdat het opstarten van de mobiele telefoons vaak onverwacht lang duurt. Eerst moeten ze even WhatsApp-en, pingen enz. voordat de mobile browser open gaat. Voor het stemmen gebruik ik momenteel Mentimeter. Een gratis online toepassing die betrouwbaar werkt. Voorheen gebruikt ik Socrative maar die werkt moeizaam met BlackBerry telefoons. Voor beide toepassingen geldt dat ik voor de vragen een aparte website gebruik omdat ze beide niet om kunnen gaan met plaatjes. In Mentimeter is dan alleen een korte versie van de vraag en de antwoorden te zien.
Mentimeter.com
Noordhoff Uitgevers gebruiken in hun methode Pulsar (bovenbouw havo/vwo) ook conceptvragen als begin van elke paragraaf. De methode Impact (voor de onderbouw van ThiemeMeulenhoff) heeft ook een structuur waarbij “begrijpen” eerst komt en dan pas “toepassen”.
Paul Hewitt heeft zijn hele methode “Conceptual Physics” genoemd. Hij gebruikt in deze methode ook “ranking tasks” (sorteeropdrachten). Op dit moment gebruik ik de sorteeropdrachten weer wat minder (één maximaal twee keer per hoofdstuk) vooral omdat het meer tijd kost dan de conceptvragen. Uiteindelijk is het mijn bedoeling dat de leerling met enige regelmaat wordt aangestuurd om na te denken.
Het “Technisch Weekblad” had in de vorige eeuw regelmatig zogenoemde “Techquests” waarbij Bram Vermeer (volgens mij in samenwerking met TNO) vragen stelde en er 4 mogelijke antwoorden bij gaf. Rond de eeuwwisseling zijn ze hier mee gestopt. Er zijn nog wel twee mini boekjes uitgegeven (met iets meer dan 20 vragen per boekje). Online of in het archief van het Technisch Weekblad zijn deze Techquests helaas niet meer terug te vinden.
Techquest
Het lijken multiple choice vragen maar dat zijn het stiekem niet. Vaak zijn er 2 of 3 mogelijkheden juist. Het zijn 4 mogelijkheden die allemaal beoordeeld moeten worden. Sommige zijn wel relevant (maar niet de belangrijkste reden), sommige zijn wel belangrijk en sommige zijn ook gewoon onjuist.
In ons huidige onderwijs beginnen we vaak met een vraag. Waar komt de Rijn Nederland binnen, wanneer was de slag bij Waterloo, wat is de oppervlakte van een voetbalveld, hoe snel gaat de TGV, …
Dan Meyer legt in zijn TED presentatie uit waarom dat, in zijn ogen, niet goed gaat. Leerlingen hebben moeite met talige vragen, worden te veel gestuurd met deel vragen, zelfs de gegevens die de leerling krijgt zijn sturend voor een oplossingsrichting. Dus verwijdert hij het teveel aan tekst, haalt de a, b, c vragen weg, laat de gegevens achterwege en uiteindelijk laat hij zelfs de vraag vervallen.
De vraag dringt zich wel op (hoeveel kaartjes zitten er op één rol, welk getal staat onder het zwarte blokje). De oorspronkelijke opgave geeft wel heel veel sturing bij de oplossingsrichting. Het lijkt er op dat meer leerlingen nu gemotiveerd zijn bij het aanpakken van de opgave. Het is immers geen wedstrijd formule zoeken meer en er zijn ook geen foute antwoorden te geven (er is immers nog niets gevraagd).
Op zijn website is Dan Meyer op 5 mei 2011 begonnen om docenten, die willen beginnen voor een vraag gesteld is, met elkaar in contact te brengen. Hij heeft hiervoor de tag anyqs geïntroduceerd (anyqs, #anyqs, [anyqs], (anyqs), …) zodat er met zoek acties en bijvoorbeeld op Twitter gericht kan worden gezocht naar voorbeelden.
(beeldcitaat)
Met anyqs heeft hij direct een strakke afspraak gemaakt voor het gebruik van deze tag:
Give yourself one photo or one minute of video to tell a mathematical story so perplexing that all of your students will want to know the ending, without you saying a word or lifting a finger.
Hieronder 3 voorbeelden van korte video’s die aangeven hoe je vragen kan oproepen zonder de vragen zelf te stellen. Soms is de video sterk gericht op één vraag, soms geeft de video de mogelijkheid tot het stellen van veel verschillende vragen.
Mylène van ShifingPhases heeft een mooi filmpje gemaakt over een batterij en een lamp. Vragen voor de hand liggen zijn: waarom brandt de lamp, hoe lang brandt de lamp, … Maar ook kunnen er vragen opkomen als: hoe warm wordt de lamp, welke kleur heeft het licht, verandert de kleur na verloop van tijd, waarom zijn de draden niet even dik, waarom hebben de draden niet dezelfde kleur, ….
Scott Haluk heeft een mooie filmpje gemaakt van een driewieler race (eerste verwijzing staat hier, Dan Meyer bespreekt het op zijn blog hier). Bij een wedstrijd komt al gauw de vraag op hoe snel iedereen gaat, maar Scott geeft ook de volgende vragen:
“if everyone started at the same time, how far apart were they when they started?”
“what time will each person be passed by the fastest racer?”
“how long is the race?”
Als je met leerlingen/studenten wilt oefenen in het stellen van vragen (bijvoorbeeld om te komen tot een zinnige onderzoeksvraag) neem dan anyqs eens mee als zoekterm.
Als je vragen op het bord kan zetten is het met dezelfde technieken ook mogelijk om de antwoorden er bij te zetten.
In plaats van:
Vraag kiezen
Vraag
Terug naar vraag kiezen
krijg je dan:
Vraag kiezen
Vraag
Antwoord
Terug naar vraag kiezen
In dit voorbeeld heb ik “leerlingen” gemaakt met het programma “Build Your Wild Self“, waar ik vervolgens schermafdrukken van heb gemaakt. Daarna een hoop schuiven met tafeltjes en laptops om het goed te krijgen (en dat de leerling achter zijn tafeltje terecht komt). De vragen staan in een object (getekend met de standaard Schapes functie) en als je op de tekst ballon klikt ga je naar het antwoord. Hiervoor heb ik een foto van een schoolbord gevonden op de website “Imageafter.com” (hier). De tekst “Terug naar de klas” brengt de docent/leerling weer terug naar de klas. Niet moeilijker te maken dan de voorbeelden in eerdere berichten (wel kost het meer tijd door de meer gevulde bladzijden).
Met een groot niveau verschil in een klas wil je dat leerlingen geschikte vragen voorgeschoteld krijgen. Anders is een les(deel) met Vragen al snel niet leuk meer. Ook kan je graag willen dat de vragen steeds een beetje moeilijker worden (om een bepaalde opbouw te kunnen realiseren in de les).
In dit bericht kijk ik naar een manier om leerlingen een geschikte vraag te laten kiezen. Het is slechts een kleine aanpassing ten opzichte van het Notebook bestand dat ik eerder besprak in het bericht “Vragen (snel)“.
Start bladzijde met het onderwerp
Keuze bladzijde voor de vragen (hier 20 mogelijkheden)
Een vraag (klik op de uil om terug te keren naar de "vragen")
Bij de bladzijde waar de leerling “een vraag” kiest hebben de uilen gekleurde poten gekregen. Groene poten voor makkelijke vragen, oranje poten voor normale vragen en rode poten voor moeilijke vragen. De leerling ziet nu wat voor soort vraag hij of zij kiest.
Hoe is dit Notebook gemaakt?
Dit Notebook bestand is gemaakt op precies dezelfde manier zoals beschreven in het bericht “Vragen (snel)“. Alleen staan er nu 3 verschillende uilen op de keuze bladzijde (waar er eerst alleen een uil met gele poten stond). De vraag waar de groen potige uil naar verwijst wordt een makkelijke vraag, de oranje potige uil krijgt op de vraag bladzijde een normale vraag enz. De vraag is dus eigenlijk niet “Hoe maak ik dit Notebook bestand?” maar meer “Hoe krijg ik gekleurd potige uilen?”. Hiervoor gebruik ik de “Screen Capture Tool” die ik eerder beschreven heb (deel 1, deel 2 en deel 3).
Gekleurd potige uilen
De gevonden uil uit de Gallerij heeft gele poten. De beschrijving die nu volgt geeft aan hoe ik deze uil groene, oranje en rode poten heb gegeven. Met deze uilen met gekleurde poten heb ik vervolgens de “Vraag kiezen” bladzijde gevuld (met 7 groen potige, 7 rood potige en 6 oranje potige uilen) en de koppelingen naar de vragen gemaakt.
Zet de zoom factor op 100%. Plaats de uil zo groot mogelijk op het scherm. Maak met de Screen Capture Tool een schermafdruk van de uil. Gooi de originele uil weg (als je hem later nog nodig hebt staat hij nog in de Gallerij).
Kopieer de gehele bladzijde met de uil 2 keer (zodat er drie bladzijden staan met een plaatje van de uil, dit is niet echt noodzakelijk maar maakt het voor nu iets duidelijker, voor elke kleur poten is er nu een aparte bladzijde). Ga naar bladzijde 1 en klik ergens op de bladzijde. Klik op de rechtermuis om naar de instellingen van de achtergrond te gaan. Kies “Set Background Color” of “Achtergrond instellen”. Kies hier de kleur groen. Je ziet nu een witte rechthoek met de uil geplaatst op een groene achtergrond. Doe dit ook bij de andere bladzijden (maar dan met oranje en rood).
Selecteer de uil en ga naar het rechtermuis menu (driehoekje) en kies “Picture Transparancy” (of “Transparantie afbeelding instellen”). Klik op de gele poot (die wordt nu roze) en doe dat ook bij de andere poot. Het roze gedeelte wordt doorzichtig gemaakt. Bevestig de instellingen. De uil heeft nu (als het goed is) groene poten omdat de achtergrondkleur te zien is.
Maak weer een schermafdruk (met de Screen Capture Tool) van de uil met het witte rechthoek er bij. Het nieuwe plaatje is een witte rechthoek met een uil met groene poten. Gooi de “originele” uil weg. Selecteer de uil en ga nu nog een keer naar “Picture Transparancy” (of “Transparantie afbeelding instellen”) om het witte rechthoek doorzichtig te maken. En dan is de uil met groene poten klaar. Op dit moment staat de uil nog op een groene achtergrond, maar die achtergrondkleur kan je nu weer instellen op een andere kleur (hier geel voor de duidelijkheid maar wit kan natuurlijk ook). Herhaal dit voor de oranje en de rood potige uilen.
De gekleurd potige uilen kunnen nu (met knippen en plakken) op de juiste bladzijde gezet worden. Ook kunnen de uilen opgeslagen worden in de map “Mijn inhoud” (tweede tabblad) om vandaar in andere Notebook bestanden te worden opgenomen.
Tot slot
Naast alleen vragen kunnen ook antwoorden opgenomen worden. In een volgend bericht een voorbeeld van een vraag en antwoord Notebook bestand.
Bron
Vragen: “Toets Relaties en seksualiteit” (bij het vak verzorging) door Florina Blokland (via leermiddelen.digischool.nl, na inloggen).
Een leerling loopt naar het bord, kiest een willekeurige vraag en geeft daar antwoord op (of er volgt een klassegesprek). Vervolgens komt de volgende leerling naar het bord voor de volgende vraag (of stelling). Op deze manier kan je leerlingen betrekken bij het begin van een onderwerp, of juist als herhaling bij het einde van een onderwerp. Als je wilt kan de klas ook nog in twee teams verdeeld worden en een prijsje in het vooruitzicht gesteld worden.
Hier een voorbeeld met vragen over “Relaties en seksualiteit” bij het vak verzorging (bedoeld voor het einde van het onderwerp) met waar/niet waar vragen. Het Notebook bestand kan snel gemaakt worden (vandaar de titel) maar nog sneller gaat het misschien om dit Notebook bestand gewoon op te halen en aan te passen.
Start bladzijde met het onderwerp
Keuze bladzijde voor de vragen (hier 20 mogelijkheden)
Een vraag (klik op de uil om terug te keren naar de "vragen")
Hoe is dit Notebook gemaakt?
Dit Notebook bestand bestaat uit 3 delen. Het titelblad, de bladzijde waarop de vragen “gekozen” worden en de bladzijden met de vragen.
Vragen kiezen
Het titelblad komt later, laat hiervoor één bladzijde leeg. In dit voorbeeld heb ik gekozen om de vragen te laten “kiezen” door te klikken op een uil. Maar elk ander object (plaatje, tekst) voldoet ook. De uil komt uit de Gallerij (tweede tab, zoeken op “uil”). Dubbelklikken op de uil (of de uil naar de bladzijde slepen) om de uil op de Notebook bladzijde te zetten. De uil was een beetje te groot dus heb ik de uil geselecteerd en met het witte bolletje de uil op maat gemaakt (eventueel de SHIFT toets ingedrukt houden). Daarna de uil nogmaals geselecteerd en de uil gedupliceerd (rechtermuismenu of driehoekje kiezen en dan Clone of Dupliceren of met de toetscombinatie Apple + D of Ctrl + D). Uiteindelijk staan er 20 uilen op de bladzijde die dan nog even naast elkaar gezet moeten worden. In de Paginasorteerder heb ik de bladzijde een naam gegeven: “Vragen kiezen”. Het is van belang om de bladzijde een naam te geven omdat er straks 22 bladzijden zijn die je anders niet goed uit elkaar kan houden als je de koppelingen gaat maken tussen de verschillende bladzijden.
De bladzijde is nu al bijna klaar. Alleen moet er nog voor gezorgd worden dat er naar een vraag gesprongen wordt als je op een uil klikt. Hiervoor moet je eerst de vragen bladzijden hebben gemaakt.
De vragen
De bladzijden met de vragen zijn allemaal gelijk (behalve dat er een andere vraag op de bladzijde staat). Om dit snel te realiseren heb ik één bladzijde helemaal goed gemaakt en vervolgens die bladzijde als geheel gedupliceerd (19 keer). Om weer terug te kunnen keren naar “Vragen kiezen” heb ik een uil rechtsonder gezet. Dit is dezelfde uil uit de Gallerij (alleen heb ik hem iets groter gelaten omdat de bladzijde verder niet zo veel vulling heeft). De bedoeling van deze uil is dat als je er op klikt, dat je dan teruggaat naar de bladzijde “Vragen kiezen”. Hiervoor moet een koppeling gemaakt worden tussen de uil en de bladzijde “Vragen kiezen”. Ga naar het rechtermuismenu (driehoekje) van de uil en kies “Link” of “Koppeling” (zie figuur hieronder voor de instellingen).
Link/Koppeling maken
Heeft de uil de juiste link (controleer even of het goed gaat) dan kan je de uil vastzetten (rechtermuismenu of driehoekje en dan “Lock in Place” of “Op plaats vergrendelen”). Leerlingen kunnen de uil dan niet meer -per ongeluk- verschuiven. In de Paginasorteerder heb ik de bladzijde de naam “Vraag ” gegeven. Na het dupliceren is het van belang om elke bladzijde een unieke naam te geven omdat je anders de koppelingen (Links) niet goed kan maken. Als de bladzijde helemaal goed is kan deze bladzijde gedupliceerd worden (de link wordt ook netjes mee gekopieerd). Selecteer in de Paginasorteerder de bladzijde “Vraag ” en ga naar het rechtermuismenu (driehoekje) en kies “Clone Page” of “Pagina klonen” (Apple + D of Ctrl + D). Als het goed is staan er op een gegeven moment 20 bladzijden met “Vraag ” in de Paginasorteerder. Geef elke bladzijde een uniek naam (Vraag 1, Vraag 2, enz.).
Nu (of later) kunnen de vragen op de juiste bladzijde gezet worden.
Terug naar “Vraag kiezen”
Nu er 20 vragen klaar staan (in ieder geval 20 bladzijden waar de vragen op kunnen staan) moeten er nog koppelingen gemaakt worden tussen een uil op de bladzijde “Vraag kiezen” en de bladzijde met de vraag. Selecteer een uil, ga naar het rechtermuismenu (driehoekje) en ga naar Link/Koppeling (net zo als hiervoor besproken). Kies de bladzijde “Vraag 1” voor de eerste uil, “Vraag 2” voor de volgende uil enz. Na 20 keer dezelfde handeling gedaan te hebben zijn alle 20 uilen gekoppeld aan de 20 vragen. Controleer of het goed werkt. Selecteer vervolgens alle uilen (Apple +A of Crtl + A) en zet ze vast op hun plaats.
In principe werkt alles nu. Nu het geheel nog wat opschonen voor een mooi resultaat.
Opschonen
Een titelbladzijde heb ik gemaakt door een boom uit de Gallerij te nemen en de uil hier in te zetten. Beide heb ik gegroepeerd en gekoppeld aan de bladzijde “Vraag kiezen”. Klik op de boom en dan komt de bladzijde met de 20 uilen te voorschijn. De achtergrond heb ik een beetje donker gemaakt (een uil is immers wakker als het buiten donker is). Teksten toegevoegd en alles vastgezet op zijn plaats. De bladzijde in de Paginasorteerder een naam gegeven. Nog een bladzijde met Bronnen toegevoegd. Tot slot heb ik alle bladzijden in de Paginasorteerder gegroepeerd.
Tot slot
Deze (of een andere) Notebook presentatie met vragen kan bij elk onderwerp gebruikt worden. Het geheel is snel en gemakkelijk aan te passen. Met relatief weinig moeite kan je bij elk hoofdstuk of bij elk onderwerp een “mooie” Smartboard les hebben waarbij leerlingen bij het bord komen.
In een volgend bericht ga ik kijken hoe deze presentatie kan worden aangepast als er in een klas een groot niveau verschil is en je leerlingen alleen maar “gepaste” vragen wilt laten kiezen.
Bron
Vragen: “Toets Relaties en seksualiteit” (bij het vak verzorging) door Florina Blokland (via leermiddelen.digischool.nl, na inloggen).
Bernard Blogt 
