<< Leren leren, in de klas (2)
Een verhaal vertellen over leerstrategieën met behulp van een presentatie levert niet genoeg op. Beter is het om leerling te laten ervaren wat er bedoeld wordt, nog voor er gesproken wordt over een leer model. Ik heb mijn 4vwo en 5vwo leerlingen de volgende opdracht laten maken in een les of 3. Daarna heb ik nog gesproken over het model en gezocht naar hoe de opdracht en het model samenkomen.
De eerste opdracht.
De leerlingen hebben een leeg blanco A4 velletje gekregen en moeten dat dubbelvouwen. Het moet een boekje worden.
De eerste opdracht is eenvoudig:
- schrijf boven op het blaadje de tekst “De balans”
- schrijf rechts onder je naam en je klas (het wordt JOUW boekje dus is je naam van belang)
- teken hier tussen een balans (met potlood, op een door jou gewenste manier)
Leerlingen doen dit met meer of minder inzet. Maar na verloop van tijd heeft iedereen wel iets en blijkt het begrip balans (uit klas 2) best ver weggezakt.


De tweede opdracht
Sla je boekje open en verdeel de linker kant in twee gelijke stukken. Het bovenste stuk krijgt de titel “De balans en de hefboomregel”. De onderste helft krijgt als titel “Dichtheid en de wet van Archimedes”. Noteer in elk vakje wat je nog weet over deze onderwerpen.
Leerlingen beginnen hier wel aan maar lopen al snel vast. Het is te lang geleden en “dan weet ik het niet meer”. Dit is een goed moment om het te hebben over kennis die alleen maar groeit en die je vast moet houden. De leerlingen maken deze opdracht thuis verder af.
De derde opdracht
De tweede les hebben leerlingen als het goed is allerlei kennis opgehaald, formules opgezocht en is het tijd voor een opgave die verder thuis wordt afgemaakt. Ik heb hem opgegeven in de laatste 10 minuten. Net genoeg tijd om even te overleggen, maar niet genoeg tijd om hem helemaal af te maken. De opgave wordt gemaakt in het boekje aan de rechterkant.
Leg uit wat er gebeurt als . . . er aan de linkerkant een kilogram lood en aan rechterkant een kilo veren wordt gelegd.
Dit lijkt voor de leerlingen een simpele opgave. Soms weten of vinden ze nog dat een balans massa’s met elkaar vergelijkt (ze maken niet de stap dat er krachten vergeleken worden) en dat er dus niets gebeurt. Maar dat was kennis “van vroeger”. En na de uitleg over Archimedes moet er ook iets gedaan worden met de opwaartse kracht. De veren nemen meer ruimte in, dus een grotere opwaartse kracht, dus gaat het lood naar beneden.
Het is niet gevraagd, maar met wat aannames over met name de veren is ook uit te rekenen hoeveel verschil er zitten tussen beide armen.
De vierde opdracht
Nadat de derde opdracht is besproken, de wet van Archimedes weer is opgehaald, het verschil in volume weer bekend is, … komt de volgende en laatste opdracht (weer aan het einde van de les en nu voor op de achterzijde van het boekje).
Leg uit wat er gebeurt als . . . er aan de linkerkant een kilogram ijs en aan rechterkant “ook iets” gelegd wordt zodat de balans in evenwicht is.
Hier gaat het ineens snel. IJs gaat smelten, en de dichtheid verandert. En nee, het water loopt niet van de balans af. Veranderende dichtheid betekent een ander volume, … enz.
Hoewel deze opgave anders is dan de eerste opgave is er duidelijk zicht op de transfer van kennis van opgave 1 naar opgave 2.
Afsluiting
De laatste les die ik besteed aan deze oefening bespreken we eerst het ijs, en dan loop ik het model langs waar “De balans oefening” de belangrijkste stappen van het model zichtbaar maakt. Van oppervlakkig leren, naar diep leren, naar transfer. Tot slot nog even aandacht voor “Knowing Succes” en de omgevingsfactoren en dan is de kapstok wel opgetuigd. De komende tijd hebben de leerlingen een referentie die we gemakshalve maar “De balans” blijven noemen.
Deel 4 (het slot) staat hier.